Haus zum Horn en 'Hohenhaus' am Chorusberg

Naaldenfabrikant Cornelius Chorus senior (1659-1754) woonde in het in zijn tijd al eeuwenoude huis 'zum Horn', aan de Jakobstrasse in Aken, waarvan alleen nog de poort, een deel van het achterhuis en een deel van het voorhuis behouden zijn gebleven. Boven de poort is nog zijn wapen te zien, met de eg die in vele familiewapens van naamdragers Chorus voorkomt. Opmerkelijk is wel, dat de eg in dit wapen omgekeerd staat in vergelijking met de andere van Chorus bekende familiewapens en dat hij ook niet driehoekig is (een hoofdletter A met twee of drie balken) maar kruisvormig met twee halfronde vlakken met de tanden van de eg.

Haus zum Horn aan de Jakobstrasse in Aken, waar naaldenfabrikant
Cornelius Chorus de Oudere tot zijn dood in 1754 woonde.

Detail van gevelsteen boven de poort van het Haus zum Horn aan de Jakobstrasse in Aken, met het familiewapen dat naaldenfabrikant Cornelius Chorus de Oudere voerde. Linksonder de kenmerkende eg in het wapen. Leesbaar is de wapenspreuk 'Omnia fide spe' (Alles in geloof en hoop).

Cornelius Chorus beschikte ook over een buitenhuis, waar hij vooral de zomers doorbracht. Dit liet hij bouwen op een flink stuk grond (25 morgen = ca. 25 hectaren) op de Aachener Heide, dat hij op 17 november 1711 van de stad Aken kocht. Deze grond lag (en ligt nog) op een heuvel, die al gauw als 'Chorusberg' werd aangeduid en ook nu nog officieel zo heet.

Hohenhaus am Chorusberg
Het landhuis dat Cornelius Chorus de Oudere op de heuvel aan de Eupenerstrasse liet bouwen dankt zijn benaming 'Hohenhaus' waarschijnlijk niet alleen aan het feit dat het bovenop een heuvel lag en dat het hooggeplaatste bewoners had, maar ook aan de hoge uitkijktoren die vermoedelijk in 1746 aan de villa werd toegevoegd. Deze gebouwen werden ontworpen door de bekende Akense architect Johann Joseph Couven (1701-1763). In 1919 was de toren nog in goede staat, getuige de hieronder afgebeelde ansichtkaart uit dat jaar, maar onzeker is of dit de oorspronkelijke staat was.

Het buitenhuis van Cornelius Chorus de Oudere op de Aachener Heide, zoals het er in 1919 uitzag. De kenmerkende uitkijktoren mist sinds een verbouwing in de jaren '60 van de vorige eeuw helaas de vakwerk opbouw met puntdak en open dakkapel.

Boven de toegangspoort van het landhuis is een steen ingemetseld met het jaartal 1746 en onder elkaar, op drie regels, de letters H CC IMC. Niet duidelijk is, of het hier Romeinse cijfers betreft of de afkorting van een zinsnede met daarin de initialen van Cornelius Chorus. Zouden het Romeinse cijfers zijn, dan is het de vraag waar dan de H voor staat. CC = 200 MC = 1100, - daar is niet zomaar brood van te bakken. 1746 staat voor het bouwjaar jaar van de villa en toren. Tot dan had er een meer bescheiden optrekje met jachtkoepel gestaan.

Topsteen in de toegangspoort van het Hohenhaus,
met het jaartal 1746 en de vooralsnog raadselachtige
letters H CC IMC, die in deze samenhang niet voor
Romeinse cijfers lijken te staan.

Chorusberg na Cornelius Chorus d.Ä
Cornelius Chorus de Oudere stierf op 31 maart 1754 in het ‘Haus zum Horn’ in Aken, bij zijn dochter Maria Barbara, gehuwd met Freiherr (baron) Franz Rudolf von Collenbach. Aan hen had Cornelius in 1752 na de dood van zijn tweede echtgenote, toen hijzelf al 93 jaar oud was, het huis in Aken verhuurd in ruil voor kost en inwoning. Dat zij haar vader die twee jaar naar volle tevredenheid had verzorgd moge blijken uit het feit dat zij het was, van de zeven kinderen uit Cornelius' beide huwelijken, die, 44 jaar oud, het Hohenhaus testamentair erfde.
In 1795 kwam de Chorusberg aan de toen 12-jarige Euphroisine von Collenbach, dochter van Barbara's en Rudolfs zoon Cornelius von Collenbach, gehuwd met Freiin Maria Theresia von Clotz zu Streithagen. In de transportakte heet het: "Dass das hohe Haus samt anhabenden ungefähr 30 morgen bei der elterlichen scheid- und teilung der fräulein von Collenbach an- und zugeleitet worden, ein solches tue ich, von den sämtlichen Erben von Collenbach zu derselben adhibierter notarius, hiermit bescheinigen. Aachen, den 12.September 1795. Anton Holtzmacher, notarius publicus." (35) Intussen bestond het landgoed uit meerdere gebouwen, waaronder enkele hoeven.

In 1823 was de Chorusberg in bezit van Freiherr Ludwig von Fürth, die via zijn vrouw Elisabeth von Clotz zu Streithagen verwant was met de von Collenbachs. Of hij het goed gekocht heeft of geërfd is onduidelijk. Von Fürth zelf heeft het wel verkocht, op 18 oktober 1852, 'mit allen seinen Gebäulichkeiten, Gärten, Wiesen und Ländereien, zusammen 34 Morgen und 90 Ruhen' voor 6000 Thalern aan de Akense bankier Julius Oeder. Inmiddels was het landgoed uitgedijd van 25 hectare naar nagenoeg 35.

Julius Oeder en diens broer Georg, een destijds in Aken en omstreken bekende schilder, verkochten de Chorusberg in 1860 aan de handelsattaché Leopold Scheibler. In 1881 erfde diens tweede vrouw Fanny Charlier het goed. Twaalf jaar later werd de Chorusberg aangekocht door de architect Ulrich Möller. Diens echtgenote Jenny Kayser was een kleinkind van Leopold Scheibler, die de Chorusberg eerder bezat. Jenny's dochter Roselou, die de naam Möller niet meer voert maar zich naar haar moeder Kayser noemt, is de huidige eigenaar. Wel was er in het voorjaar van 2013 sprake van, dat zij het landgoed aan een architectenbureau zou verkopen. Of dat inmiddels inderdaad gebeurd is, is nog onduidelijk.

Bronnen

Lees verder